- Urodził się w 247 roku p.n.e. w Kartaginie.
- Służbę wojskową dla Kartaginy pełnił przez 20 lat (lata 221-201 p.n.e.).
- Oficjalnie pełnił urząd stratega w Libii.
- Karierę rozpoczął w 221 roku p.n.e. jako głównodowodzący wojskami Kartaginy w podbijanej Hiszpanii.
- Szturm Saguntu w 219 roku p.n.e. (miasto w Hiszpanii, które zbuntowało się przeciwko Kartaginie) stało się przyczyną wybuchu wojny z Rzymem (II wojna punicka)
- Brawurowa przeprawa Hannibala przez Alpy w drodze z Hiszpanii do Italii (218 r. p.n.e.).
- Błyskotliwe zwycięstwa Hannibala nad legionami rzymskimi w latach 218-216 p.n.e. – Ticinus, Trebbia, Jezioro Trazymeńskie, Kanny.
- Wojna na wyczerpanie z Rzymem w Italii.
- Powrót Hannibala z Italii do Kartaginy po inwazji rzymskiej w Afryce Północnej w 204 roku p.n.e.
- Ostateczna klęska Hannibala w bitwie pod Zamą w 202 roku p.n.e. i kapitulacja Kartaginy w 201 roku p.n.e.
- Kontynuacja wojny z Rzymem u boku króla Syrii Antiocha III Seleukidy – porażka w bitwie morskiej pod Side w 190 roku p.n.e.
- „Polowanie” Rzymian na Hannibala i jego ucieczka do Bitynii (północna część dzisiejszej Turcji) – śmierć samobójcza w 189 roku p.n.e. (Hannibal w chwili śmierci miał 58 lat).
- Ostatnie słowa przed śmiercią miały brzmieć: „Uwolnij rzymian od ich długiego niepokoju, skoro twierdzą, iż zbyt długo jest czekać na śmierć starego człowieka”.
- Rzymianie po serii klęsk z rąk Hannibala ukuli powiedzenie: „Hannibal ante portas”, co oznacza „Hannibal u bram”, które do tej pory jest używane jako ostrzeżenie przed nadchodzącym niebezpieczeństwem.
Urodził się w 100 roku p.n.e. w Rzymie.
Pierwszy urząd (kapłana boga Jowisza) pełnił w wieku już 16 lat, ale karierę polityczną rozpoczął w 73 roku p.n.e. (27 lat).
- Stał na czele stronnictwa popularów, które domagało się reformy ustroju państwa rzymskiego.
- W latach 61-58 p.n.e. Cezar pełnił urząd namiestnika w Hiszpanii, gdzie pacyfikował niespokojne plemiona iberyjskie.
- W roku 60 p.n.e. Cezar z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Krassusem zawarł triumwirat, dzięki któremu rządzili absolutnie całą Republiką.
- W latach 58-51 p.n.e. Juliusz Cezar podbił Galię (obecna Francja, Belgia
i Szwajcaria) i przesunął granicę rzymską do rzeki Ren. - W latach 54-53 p.n.e. Cezar dokonał dwukrotnej inwazji na Brytanię, co określiło późniejszy kierunek rzymskiej ekspansji.
- Po śmierci Krassusa, triumwirat uległ rozpadowi, co stało się powodem w 49 roku p.n.e. wojny domowej z Pompejuszem (toczyła się w Italii, Hiszpanii, Grecji, Azji Mniejszej, Egipcie i Tunezji), którą po 5 latach zakończyło obwołanie Cezara dyktatorem.
- Spisek senacki w 44 roku p.n.e. doprowadził do zabójstwa Juliusza Cesara (miał 56 lat) w Rzymie.
- W testamencie Cezar adoptował swojego siostrzeńca Gajusza Oktawiana, późniejszego pierwszego cesarza Rzymu.
- Urodził się 15 sierpnia 1769 roku w Ajaccio na Korsyce.
- Od 1779 do 1786 roku uczył się w różnych szkołach wojskowych we Francji.
- Od 1791 roku porucznik artylerii.
- Poparł rewolucję francuską, chciał aby Korsyka pozostała przy Francji. Dlatego w 1793 roku rodzina Bonapartych wyemigrowała do Francji.
- Za zdobycie zbuntowanego Tulonu 12 grudnia 1793 roku awansowany z kapitana na generała brygady.
- Za stłumienie powstania rojalistycznego w Paryżu 5 października 1795 roku awansowany na generała dywizji, a 2 marca 1796 roku stanął na czele Armii Włoch.
- W I kampanii włoskiej 1796-1797 (bitwy pod Lodi, Arcole i Rivoli) zmusił Austrię do pokoju w Campo Formio.
- W latach 1798-1799 na czele Armii Wschodu podbił Maltę, Egipt (bitwa pod Piramidami) i przejściowo Palestynę (oblężenie Akki).
- Dokonał zamachu stanu we Francji 9-10 listopada 1799 roku i objął rządy jako pierwszy konsul.
- W II kampanii włoskiej 1800 roku (bitwa pod Marengo) doprowadził do pokoju z Austrią w Luneville oraz Anglią w Amiens.
- Dokonał koronacji na cesarza Francuzów 2 grudnia 1804 roku.
- Prowadził zwycięskie wojny w latach 1805-1809 z koalicją Austrii, Rosji i Prus – bitwy pod Austerlitz, Jeną, Frydlandem i Wagram.
- Zaangażował militarne napoleońskiej Francję w przewlekłą wojnę na Półwyspie Pirenejskim w latach 1807-1814.
- Dokonał inwazji na Rosję w 1812 roku (bitwy pod Smoleńskiem, Borodino i nad Berezyną, która zakończyła się odwrotem spod Moskwy.
- Stoczył swoją najdłuższą kampanię 1813 roku w Niemczech (bitwy pod Lützen, Budziszynem, Dreznem i Lipskiem), zakończoną odwrotem do Francji.
- Po kampania francuskiej 1814 roku i upadek Paryża został zmuszony do abdykacji (6 kwietnia 1814 roku) i zesłany na Elbę.
- W czasie tzw. cesarstwa „100-dniowego” w 1815 roku, Napoleon powrócił do Francji, stoczył dramatyczną i przegraną bitwę pod Waterloo, po ktorej został zesłany ostatecznie na Wyspę Świętej Heleny.
- Napoleon zmarł na wygnaniu 5 maja 1821 roku (miał 52 lata).
- Ze wszystkich żołnierzy cudzoziemskich najbardziej cenił żołnierzy polskich: „Dla moich Polaków nie ma rzeczy niemożliwych”, powiedział po brawurowej szarży pod Somosierrą w Hiszpanii w 1808 roku.
- Urodził się 15 listopada 1891 roku w Heidenheim w Niemczech.
- W wieku 18 lat, w 1910 roku, zaciągnął się do służby wojskowej do 124. pułku piechoty.
- Ukończył akademię wojenną w Gdańsku w stopniu porucznika.
- W latach 1912-1914 szkolił rekrutów w 124. pułku piechoty.
- W czasie I wojny światowej służył we Francji, Rumunii i Włoszech; awansował do stopnia kapitana.
- W okresie międzywojennym pozostał w służbie Reichswehry w stopniu pułkownika.
- W kampanii wrześniowej 1939 roku w Polsce dowodził batalionem eskorty Führera.
- W kampanii francuskiej 1940 roku, jako generał major, dowodził 7. dywizją pancerną: zatrzymał brytyjskie uderzenie pancerne pod Arras idące z odsieczą Dunkierce i jako pierwszy przedarł się do Kanału La Manche.
- Największą sławę, jako „Lis Pustyni”, zyskał jako dowódca wojsk niemieckich i włoskich w Afryce Północnej: na czele Afrikakorps w latach 1941-1942 wielokrotnie pobił wojska brytyjskie (m.in. pod El-Ghazala), zdobył Tobruk i wkroczył z Libii do Egiptu. Awansowany na feldmarszałka.
- Po klęsce pod El-Alamein rozpoczął odwrót do Tunezji, gdzie zgotował wojskom amerykańskim porażkę pod Kasserine.
- Po ewakuacji z Tunezji wiosną 1943 roku był dowódcą wojsk niemieckich w północnych Włoszech; następnie dokonywał inspekcji Wału Atlantyckiego od Danii do Pirenejów.
- Przed inwazją aliancką w Normandii w 1944 roku był dowódcą Grupy Armii „B” we Francji: 17 lipca został ciężko rannych w wyniku nalotu (to był koniec jego kariery wojskowej).
- Po nieudanym zamachu na Hitlera w Kętrzynie 20 lipca 1944 roku, Rommel został oskarżony o udział w spisku: ze względu na popularność, Hitler zmusił go do samobójstwa 14 października 1944 roku w Herrlingen (miał 53 lata).
- Urodził się 24 stycznia 1712 roku w Berlinie.
- Był synem króla Prus Fryderyka Wilhelma I (1713-1740).
- Dzieciństwo naznaczone było konfliktem z ojcem, który kładł nacisk na edukację wojskową, podczas gdy młody Fryderyk interesował się filozofią, muzyką i literaturą francuską.
- W 1730 roku podjął nieudaną próbę ucieczki z kraju – za karę został zamknięty w twierdzy Kostrzyn nad Odrą i poddany intensywnej
i indoktrynacji. - Służbę wojskową rozpoczął w 1732 roku w wieku 20 lat.
- Tron pruski objął w 1740 – miał panować przez 46 lat.
- Nazywany był „rozbójnikiem Europy”, gdyż w 1740 roku najechał i podbił austriacki Śląsk, co doprowadziło do trwających przez 23 lata wojen śląskich.
- Wzrost potęgi Prus doprowadził do powstania koalicji Austrii, Saksonii, Rosji i Francji, a w efekcie do wojny siedmioletniej (1756-1763): bitwy pod Małujowicami, Dobromierzem, Rossbach, Lutynią, Sarbinowem i Kunowicami.
- W 1772 roku był jednym.z inicjatorów I rozbioru Polski.
- Ostatnie wojna Fryderyka II z Austrią została nazwana wojną o sukcesię bawarską w latach 1778-1779 – była to tzw. wojna gabinetowa, bez toczenia większych bitew.
- W polityce wewnętrznej prowadził politykę tzw. monarchii oświeconej.
- Fryderyk II Wielki zmarł 17 sierpnia 1786 roku w Poczdamie w wieku 74 lat.
- Za jego rządów armia pruska zyskała status najlepszej armii europejskiej, stając się wzorem do naśladowania dla innych.
1. Urodził się w 500 roku w Germane w dzisiejszej Bułgarii.
2. Nie był rodowitym Bizantyjczykiem – pochodził od Gotów, Traków lub Słowian Południowych.
3. Karierę wojskową rozpoczął jako oficer gwardii cesarskiej.
4. Za zgodą cesarza Justyna I sformował elitarny pułk gwardii przyboczny zwany „bucellarii”, liczący aż 7 tysięcy zbrojnych.
5. Służbę wojenną rozpoczął od udziału w wojnie z Persją, gdzie doczekał się z nominacji cesarza Justyniana I na stanowisko Naczelnego Wodza na Wschodzie – poniósł porażkę w bitwie pod Thannuris w 528 roku, ale zrewanżował się Persom w bitwie pod Dara w 530 roku, gdzie z 25 tys. żołnierzy pokonał 50-tysięczną armię perską, która straciła 8 tysięcy żołnierzy.
6. W, 532 roku doszło do tzw. powstania Nika w Konstantynopolu; największego buntu przeciwko cesarzowi Justynianowi I – Belizariusz stłumił rewoltę: wojska rządowe zabiły wtedy co najmniej 30 tysięcy osób, głównie cywili.
7. Na rozkaz cesarza armia bizantyjska podjęła próbę odbudowy Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie – wojska Belizariusza dokonały w 533 roku inwazji na Afrykę Północną i rozbiły armię Wandalów w bitwie pod Tricamarum. W 535 roku Belizariusz najechał Italię i w długotrwałej wojnie z Ostrogotami (oblężenie Rzymu) w 539 roku mógł zameldować przywrócenie rządów cesarskich nad Italią.
8.Po wznowieniu wojny z Persją Belizariusz został odwołany na Wschód, gdzie w 541 roku stoczył z Persami nierozstrzygniętą bitwę pod Nisibis.
9. Gdy doszło do kolejnego kryzysu, tym razem w Italii, Belizariusz w 544 roku natychmiast tam popłynął: doszło do ciężkich walk z Ostrogotami o Rzym.
10. Ostatnię bitwę Belizariusz stoczył w 559 roku w obronie samego Konstantynopola, na który najechały wojska chana Bułgarów.
11. Belizariusz zmarł w 565 roku w Chalcedonie w wieku 65 lat. 12. Belizariusz jest powszechnie uznawany za jednego z najwybitniejszych dowódców wojskowych w historii wojen.
- Urodził się w 1560 roku w Wilnie na Litwie.
2.Edukacja w Akademii Wileńskiej w latach 1583-1586 oraz w Ingolstadt w latach 1587-1589.
3. Karierę wojskową rozpoczął w 1596 roku, gdy pod rozkazami hetmańskimi Stanisława Żółkiewskiego, tłumił kozackie powstanie Semena Nalewajki na Litwie.
4. Uczestniczył w kampanii mołdawskiej 1600 roku pod rozkazami Stanisława Żółkiewskiego – bitwa pod Bukowem, gdzie wojska mołdawskie straciły około tysiąca żołnierzy.
5. W 1601 roku król Zygmunt III Ważą mianował go hetmanem polnym litewskim i dowódcą wojsk w Inflantach.
6. Wojna ze Szwecją w Infantach – wygrane bitwy pod Kokenhausen (1601), Białym Kamieniem (1604) i Kircholmem (1605). We wszystkich tych bitwach pobici Szwedzi mieli przewagę liczebną i ponieśli ciężkie straty. Pod Kokenhausen miał 3 tys. żołnierzy, a Szwedzi – 5 tysięcy (stracili 2 tysiące); pod Białym Kamieniem 2 tys. żołnierzy polskich pobiło 7 tys. szwedzkich, zadając im straty do 3 tysięcy. Pod Kircholmem Chodkiewicz z 4 tys. zbrojnych rozbił samego króla szwedzkiego Karola IX z 11 tys. żołnierzy (ten ostatni stracił aż 6 tysięcy).
7. W 1607 roku doszło do buntu przeciwko królowi Zygmuntowi III Wazie, tzw. rokoszu sandomierskiego, zakończonego bitwą pod Guzowem, gdzie Chodkiewicz dowodził prawym skrzydłem wojsk królewskich.
8. W czasie wojny moskiewskiej (dymitriady) dwukrotnie w latach 1611-1612 usiłował przyjść z odsieczą garnizonowi polskiemu oblężonemu na moskiewskim Kremlu. Nie powiodła się także trzecia próba, której finałem był nocny szturm Moskwy w 1618 roku.
9. Ostatnią bitwą hetmana była obrona Chocimia w 1621 roku przed nawałą turecką, gdzie z 50 tys. żołnierzy przez ponad miesiąc stawiano opór niemal 150 tys. żołnierzy osmańskich. Ci ostatni stracili ponad 40 tys. żołnierzy.
10. W czasie oblężenia Chocimia, 25 września 1621 roku ciężko chory Jan Karol Chodkiewicz zmarł (miał 61 lat).11. Uznawany powszechnie za jednego z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych pierwszej połowy XVII wieku.
- Urodził się 7 maja 1763 roku w Wiedniu.
2. W 1780 roku rozpoczął służbę w armii austriackiej w stopniu porucznika; po 8 latach był już pułkownikiem i adiutantem cesarza Józefa II.
3. W 1788 roku wyróżnił się w wojnie z Turcją, w czasie oblężenia twierdzy Šabac w Serbii, gdzie został ranny.
4. Pod Šabacem książę Pepi (jak go nazywano) ocalił życie księciu Karlowi Schwarzenbergowi, przyszłemu naczelnemu wodzowi wojsk koalicji antynapoleońskiej w latach 1813-1814.
5. W 1789 roku powrócił do Polski, gdzie podjął służbę w stopniu generała majora. W czasie obrad Sejmu Wielkiego zadbał o wojskowe bezpieczeństwo uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
6. W czasie agresji rosyjskiej w 1792 roku był naczelnym wodzem na Ukrainie, gdzie 18 czerwca zwyciężył jeden z korpusów rosyjskich gen. Markowa pod Zieleńcami (udekorowany Orderem Virtutti Militari)
7. Po przystąpieniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy, książę podał się do dymisji.
8. Gdy rozpoczęło się powstanie kościuszkowskie, 27 maja 1794 roku oddał się do dyspozycji Naczelnika – dowodził wojskami na kierunku Powązek w czasie pruskiego oblężenia Warszawy (został po raz drugi ranny).
9. Z politycznej emerytury powrócił w 1806 roku gdy armia napoleońska wkroczyła na ziemie polskie, a książę poparł oficjalnie Napoleona: 14 stycznia 1807 roku został ministrem wojny w rządzie zwanym Komisją Rządzącą.
10. Mianowany naczelnym wodzem armii Księstwa Warszawskiego 21 marca 1809 roku: zatrzymał atak wojsk austriackich na stolicę w bitwie pod Raszynem (19 kwietnia), a następnie poprowadził kontrofensywę w głąb Galicji, zajmując Lublin, Sandomierz, Zamość, Lwów i Kraków.
11. W drugiej wojnie polskiej, czyli inwazji Napoleona na Rosję w 1812 roku prowadził V Korpus polski, który toczył ciężkie walki pod Smoleńskiem, Borodino, Tarutino i nad Berezyną. W czasie odwrotu spod Moskwy książę został ciężko ranny 29 października pod Wiaźmą.
12. Po powrocie do Warszawy przystąpił do odbudowy armii polskiej; jednocześnie odrzucił propozycję cara Aleksandra I, aby zdradził Napoleona i przyłączył się do koalicji antyfrancuskiej. 7 maja 1813 roku ruszył z VIII Korpusem polskim przez Austrię do Saksonii, gdzie dołączył do Bonapartego.
13. Brał aktywny udział w kampanii niemieckiej 1813 roku; bił się pod Löbau, Zedtlitz, Liebertwolkwitz, a następnie bohatersko walczył w „bitwie narodów” pod Lipskiem, gdzie zginął 19 października 1813 roku, osłaniając odwrót armii napoleońskiej przez rzekę Elsterę. Miał 50 lat.
14. Książę Józef Poniatowski został pochowany w Lipsku, w 1814 roku trumnę przewieziono do Warszawy, zaś od 1817 roku spoczywa na Wawelu w Krakowie
15. Książę Poniatowski był jedynym, cudzoziemskim marszałkiem Francji; do dzisiaj jego nazwisko widnieje na Łuku Triumfalnym w Paryżu.
- Urodził się 18 września 53 roku w Italice w Hiszpanii.
- Jego ojciec był rzymskim konsulem i namiestnikiem Syrii w latach panowania cesarza Wespazjana.
- W latach 73-77 młody Trajan był trybunem ludowym, a następnie został dowódcą legionu w Hiszpanii.
- W 89 roku poparł cesarza Domicjana w czasie buntu części legionów naddunajskich pod wodzą Saturnina; w nagrodę w 91 roku został konsulem.
- Nowy cesarz Nerwa mianował Trajana w 96 roku namiestnikiem
i dowódcą armii rzymskiej w Germanii. - W 97 roku cesarz Nerwa adoptował Trajana i dopuścił go do współrządów w imperium. Rok później Nerwa zmarł.
- Trajan objął rządy w cesarstwie w 98 roku, jako pierwszy niepochodzący z Italii władca – należał do dynastii Antoninów.
- Trajan prowadził bardzo energiczną politykę zagraniczną: za jego panowania imperium rzymskie osiągnęło największe rozmiary.
- W latach 101-106 wojska rzymskie podbiły Dację (obecną Rumunię); po wojnie z Partią w latach 114-117 przyłączono Armenię i Mezopotamię,
a rzymskie legiony dotarły aż do Zatoki Perskiej. - Cesarz musiał zrezygnować z dalszych podbojów, gdy w latach 115-117 musiał tłumić powstanie żydowskie w Mezopotamii.
- W polityce wewnętrznej cesarz współpracował z senatem, dbał o rozwój prowincji oraz zapobiegał wyludnianiu się Italii poprzez zakaz emigracji
z niej. - Trajan zmarł 9 sierpnia 117 roku (w wieku 64 lat) w Cylicji (obecna południowa Turcja) w wyniku wylewu krwi do mózgu, w czasie powrotu wojsk rzymskich z Partii.
- Następca Trajana, cesarz Hadrian zrezygnował z polityki podbojów.
- Prochy zmarłego cesarza spoczęły w Kolumnie Trajana w Rzymie.
- Trajan wyznawał dewizę: „chcę być takim cesarzem dla obywateli, jakiego chciałbym mieć cesarza będąc obywatelem”.
1. Urodził się w 406 roku.
2. Razem z bratem Bledą odziedziczył tron po stryju Ruasie.
3. W 441 roku jego wojska najechały i spustoszyły rzymskie prowincje: Mezję, Ilirię i Trację. Attyla doznał tylko jednej porażki w czasie oblężenia miasta Asemus.
5. W 445 roku omyłkowo zabił swojego brata w czasie polowania i samodzielnie objął władzę. Według innej hipotezy, było to świadome zabójstwo konkurenta politycznego.
6. W 447 roku najechał Cesarstwo Wschodniorzymskie i wymusił na cesarzu Tedozjuszu II wysoki okup. Armia bizantyjska stoczyła nierozstrzygniętą bitwę pod Utus, która odciągnęła Hunów od Konstantynopola.
7. Attyla chciał poślubić Honorię, córkę cesarza Walentyniana III i odziedziczyć w ten sposób połowę Cesarstwa Zachodniorzymskiego w posagu. Wobec odmowy w 451 roku z 100-tysięczną armią przekroczył Ren i najechał na Galię, pustosząc szereg miast frankijskich; obroniła się tylko Lutecja (Paryż).
8. W czasie 4-miesięcznego oblężenia Orleanu, Attyla był o krok od zmuszenia wygłodzonego miasta do kapitulacji. W ostatniej chwili nadeszła z odsieczą armia rzymsko-wizygocka pod wodzą Flawiusza Aecjusza, która zmusiła Hunów do odwrotu.
9. W 451 roku na Polach Katalaunijskich, między Troyes i Meztem, doszło do krwawej bitwy między wojskami Attyli (Hunowie, Ostrogoci, Alanowie i Gepidzi), a połączoną armią rzymsko-germańską Aecjusza (Rzymianie, Wizygoci, Frankowie i Alanowie). Zakończyła się klęską i odwrotem Attyli z Galii.
10. Najazd Hunów na Italię w 452 roku, gdzie Attyla po kilkumiesięcznym oblężeniu zburzył Akwileję i Padwę oraz zajął Mediolan. Tylko głód i epidemia w obozie huńskim zmusiły go do przerwania najazdu.
11. W szczytowym okresie Attyla rządził imperium, którego granice rozciągały się od Danii po Bałkany i od Renu do Morza Kaspijskiego.
12. Zmarł w 453 roku (w wieku 47 lat) z powodu krwotoku z nosa, do którego doszło na weselu Attyli, gdy in sam był kompletnie nieprzytomny z powodu upojenia alkoholowego.
13. Po śmierci Attyli, władzą podzielili się jego synowie, co doprowadziło do ostatecznego upadku imperium.
14. Kościół nadał Attyli przydomek „Bicz Boży”.
1. Urodzony 8 listopada 1622 roku w Szwecji w rodzinie Wittelsbachów.
2. Jego ojciec był niemieckim księciem Palatynatu, a matka – starszą siostrą króla Szwecji Gustawa II Adolfa.
3. W końcowej fazie wojny trzydziestoletniej został naczelnym wodzem armii szwedzkiej: kampania praska 1648 r. przyspieszyła pokój westfalski.
4. W 1649 r. królowa Krytyna Wazówna mianowała go następcą tronu.
5. Kontynuował politykę zagraniczną Gustawa II Adolfa: podbój basenu Morza Bałtyckiego oraz Polski i Danii.
6. Królem Szwecji został 6 czerwca 1654 roku, po tym jak królowa Krystyna abdykowała, przechodząc na katolicyzm
7. Karol X Gustaw był naczelnym wodzem armii szwedzkiej w czasie II wojny północnej (1655-1660), zwanej potopem szwedzkim: po przejściowej okupacji Polski, pokój w Oliwie zagwarantował Szwecji stan posiadania w Inflantach.
8. Ciekawostka: na początku najazdu na Polskę w 1655 roku część armii szwedzkiej pod rozkazami króla maszerowała przez Konin w stronę Koła, gdzie miało dojść do połączenia głównych wojsk inwazyjnych.
9. Największą bitwę Karol X Gustaw stoczył w czasie „potopu” pod Warszawą (28-30 lipca 1656 r.) z wojskami króla polskiego Jana II Kazimierza. Naprzeciwko siebie stanęło 10,5 tysiąca Szwedów i 7,5 tysiąca Brandenburczyków oraz 36 tysięcy żołnierzy Rzeczypospolitej, w tym 2 tys. Tatarów i 10 tysięcy pospolitego ruszenia. Batalia zakończyła się klęską króla polskiego, który stracił 2 tysiące żołnierzy, ale uniknął rozbicia.
10. Po odwrocie z Polski, król szwedzki najechał na Danię w 1658 roku, zajmując trzecią część monarchii duńskiej.
11. Za panowania Karola X Gustawa, Szwecja osiągnęła szczyt potęgi terytorialnej.
12. Nieoczekiwanie, 23 lutego 1660 roku król Szwecji zmarł na zapalenie płuc (w nocy dostał udaru; miał zaledwie 38 lat). Jego śmierć przyspieszyła rozmowy pokojowe z koalicją antyszwedzką (Polska, Litwa, Dania i Rosja).
1. Urodził się w 1162 roku w Deliün Bołdak (obecne miasto Czyta w południowej Syberii w Rosji).
2. Jego prawdziwe imię to Temudżyn; należał do rodu Bordżigin, z którego tradycyjnie pochodzili mongolscy chanowie.
3. Imię otrzymał po tatarskim wodzu Temudżynie Ügu, którego przed narodzinami Czyngis-chana wziął do niewoli jego ojciec.
4.Tytuł wielkiego chana Mongołów (Czyngis-chan) przyjął w 1182 roku i stało się to początkiem prawie 20-letniej wojny domowej na Wielkim Stepie.
5. Od 1206 roku Temudżyn – decyzją kurułtaju, czyli zgromadzenia wszystkich plemion podbitych – stał się niekwestionowanym władcą imperium mongolskiego.
6. W wyniku reorganizacji sił zbrojnych liczyły one 100 tys. żołnierzy plus 10 tysięcy gwardii przybocznej (w czasie kampanii wojennych liczebność wojsk mongolskich przekraczała nawet 200 tysięcy).
7. Do 1210 roku podporządkował sobie ostatnie plemion stepowe i południowej Syberii: często bez użycia siły; wystarczała sama demonstracja potęgi chana.
8. W latach 1211-1216 armia mongolska rozpoczęła podbój Chin (Cesarstwo Jin), zajmując Pekin.
9. W latach 1216-1218 wodzowie Temudżyna stłumili bunty w zachodniej części imperium.
10. W okresie 1218-1223 Czyngis-chan unicestwił wielkie cesarstwo Chorezmu w Azji Środkowej.
11. W 1222 roku wojska mongolskie rozpoczęły pierwsze kampanie pacyfikacyjne przeciwko plemionom Połowców, które uzyskały pomoc książąt ruskich: w wyniku bitwy nad rzeką Kałką w 1223 roku 30 tys. Mongołów rozgromiło 40-tysięczne wojska plemienno-ruskie (straty dochodziły do 50%).
12. W 1226 roku, jako odwet za nielojalność, Czyngis-chan uderzył na tybetańskie państwo Tangutów: w czasie oblężenia twierdzy-stolicy Edziny, 18 sierpnia 1227 roku Temudżyn nieoczekiwanie zmarł (miał 65 lat).
13. Miejsce pochówku Wielkiego Chana do dziś pozostaje nieznane.
14. Imperium Temudżyna zostało podzielone między jego czterech synów: nastąpiło to jeszcze za życia władcy w 1218 lub 1219 roku.
15. Imperium Temudżyna przetrwało do 1405 roku, kiedy to zmarł ostatni wielki mongolski wódz i potomek Czyngis-chana: Tamerlan.
1. Urodził się w 319 roku p.n.e.
2. Należał do plemienia Mollossów, z którego wywodziła się większość władców Epiru (górzysta kraina w północno – zachodniej części Grecji).
3. W latach 306-302 p.n.e. po raz pierwszy objął tron Epiru: w wyniku przewrotu pałacowego został zdetronizowany.
4. Dzięki pomocy faraona Ptolemeusza I powrócił z Egiptu i zbrojnie objął tron epirocki ponownie w 297 roku p.n.e.
5. Pyrrus prowadził politykę przekształcenia Epiru w lokalne mocarstwo, podbijając część Macedonii i Tracji.
6. W 284 roku p.n.e. z pomocą przywódcy Macedonii Lizymacha zawarł sojusz z greckim Tarentem w południowej Italii: Pyrrus chciał rozszerzyć stan posiadania swojego imperium na Zachodzie.
7. Sojusz z Tarentem był równoznaczny z wojną z Republiką Rzymską podbijającą wtedy Półwysep Apeniński (282-272 p.n.e.): Pyrrus przyprowadził do Italii 20 tysięcy falangii macedońskiej, 3 tys. konnicy tesalskiej i epirockiej, 2,5 tysiąca piechoty lekkozbrojnej i 20 słoni bojowych.
8 Do pierwszej bitwy z armią rzymską (20 tys. zbrojnych) doszło w 280 r. p.n.e. pod Herakleją. Pyrrusa, po zaciętych walkach, w których król Epiru po raz pierwszy użył swoich słoni, rozbił najpierw jazdę rzymską, a następnie zgniótł rzymskie legiony. Straty Rzymian przekraczały 7 tys. żołnierzy.
9. W następnym roku dwie armie konsularne (45 tys. Rzymian) wkroczyły do Apulii, gdzie pod Auskulum doszło do ciężkiej, dwudniowej bitwy. Armia rzymska znowu poniosła porażkę, tracąc ponad 6 tys. żołnierzy, ale tym razem odwrót odbył się w zupełnym porządku.
10. W latach 278-276 p.n.e. Pyrrus zaangażował się w przewlekłe walki na Sycylii, pomagając Syrakuzom w wojnie z Kartaginą. Kampania ta polegała głównie na obleganiu kartagińskich twierdz na wyspie, m. in. Lilybeum.
11. Po powrocie do południowej Italii, Pyrrus musiał pod Benewentem (275 r. p.n.e.) stawić opór nowej 40-tysięcznej armii rzymskiej. Tym razem batalia pozostała nierozstrzygnięta.
12. Brak pomocy greckich polis i coraz silniejszy opór Rzymu skłonił Pyrrusa do odwrotu z Italii.
13. Rzym nie mógł pogodzić się z faktem, że nie pokonał Pyrrusa w bitwie, dlatego historiografia rzymska stworzyła mit „pyrrusowego zwycięstwa”, czyli wygranej tak kosztownej, że ostatecznie doprowadzić miała do klęski.
14. Po powrocie do Epiru, Pyrrus rozpoczął przygotowania do wojny z Macedonią. Najpierw jednak chciał podporządkować sobie Peloponez. W 272 roku p.n.e. Pyrrus zginął w czasie walk ulicznych w Argos (miał 47 lat).
15. Pyrrus był synem epirockiego króla Ajakidesa, spokrewnionym z królem Macedonii Filipem II, jego żoną Olimpią i ich synem, Aleksandra III (Wielkim).