Już jest w nowej odsłonie! Nie tylko dla uczniów z klas uczących się historii na poziomie rozszerzonym, redagowana przez Pana Szymona Jagodzińskiego, nauczyciela historii w I LO, “Kartka z kalendarza historycznego” zagościła na stronie szkoły. Nie zwlekaj! Kliknij “Po lekcjach” i wybierz “Kartkę”. Co miesiąc garść dat, które symbolizują ważne wydarzenia polityczne z historii świata, Europy i Polski.
Kartka z kalendarza historycznego
Co się wydarzyło
w sierpniu?
27 sierpnia 479 p.n.e. – największa bitwa II wojny grecko-perskiej pod Platejami. Zmierzyło się w niej około 40 tysięcy Ateńczyków, Spartan i Tebańczyków oraz 70 tys. Persów. Klęska tych ostatnich (stracili według różnych danych od 10 do 50 tysięcy) była równoznaczna z załamaniem się okupacji perskiej w Helladzie.
9 sierpnia 480 p.n.e. – jedna z najsłynniejszych bitew w historii świata, stanowiąca część II inwazji perskiej na Helladę. W marszu na Ateny (które zostały spalone) król Persji Kserkses na czele 50 tys. żołnierzy próbował sforsować wąski wąwóz pod Termopilami (jego szerokość miejscami dochodziła do zaledwie 2 metrów). Dzięki temu 7 tys. hoplitów greckich było w stanie stawiać opór przez 3 dni. Gdy gwardia perska obeszła redutę od tyłu, król Sparty Leonidas odesłał większość wojsk. Odwrót osłonił strażą tylną w sile 300 Spartan, 700 Tespijczyków i 400 Tebańczyków. Obala to mit o 300 Spartan, którzy mieli w pojedynkę bronić Termopil. Według greckiego historyka Herodota zginęło 4 tysiące Greków (w tym król Leonidas) i prawie 20 tysięcy Persów.
2 sierpnia 338 p.n.e. – bitwa pod Cheroneą w Grecji, w której król Macedonii Filip II (30 tys. piechoty i 2 tys. jazdy) rozgromił koalicję ateńsko-tebańską (35 tys. piechoty i 2 tys. jazdy). Straty wyniosły – 4 tys. Macedończyków oraz 13 tys. Ateńczyków i Tebańczyków. Data bitwy jest symbolicznym końcem niepodległej Grecji.
2 sierpnia 47 p.n.e. – bitwa Juliusza Cezara (10 tys. żołnierzy) z 20-tysięczną armią króla Pontu Farnakesa II pod Zelą w Azji Mniejszej. Batalia zakończyła się pogromem większości armii pontyjskiej, zaś całą zaledwie 5-dniową kampanię wojenną, Juliusz Cezar skwitował słowami „veni, vidi, vici”, czyli „przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”.
9 sierpnia 47 p.n.e. – rozstrzygajaca bitwa wojny domowej w Republice Rzymskiej między Juliuszem Cezarem i Gnejuszem Pompejuszem. Pod Farsalos w Grecji spotkało się 23 tys. cezarian i 41 tys. pompejan. Bitwa zakończyła się pogromem wojsk Pompejusza, które straciły 6 tys. zabitych, a 24 tysiące dostało się do niewoli. Większość z nich zaciągnęło się później do legionów Cezara.
9 sierpnia 378 – jedna z największych klęsk poniesionych przez armię rzymską. Doszło do niej pod Adrianopolem (ob. Turcja). Wojska cesarza Flawiusza Walensa (ok. 30 tys. Rzymian) zostały wybite w 2/3 przez 25 tys. germańskich Gotów, częściowo zamkniętych w warownym taborze. Punktem zwrotnym było uderzenie od tyłu przez kilka tysięcy jazdy gockiej. Unieruchomione frontalnym natarciem ciężkie legiony rzymskie nie mogły się już odwrócić. Zginęło ok. 20 tys. Rzymian, w tym sam cesarz oraz około 10 tys. barbarzyńców.
23 sierpnia 476 – obalenie ostatniego cesarza Rzymu Romulusa Augustulusa przez dowódcę germańskich wojsk najemnych Odoakra, który przyjął tytuł królewski. Wojska wierne cesarzowi poniosły klęskę w bitwie pod Ticinum (ob. Pawia). Był to koniec Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie.
20 sierpnia 636 – jedna z największych klęsk militarnych Bizancjum w wojnie z imperium arabskim, nad rzeką Jarmuk w Syrii. Zagląda niemal całej 50-tysięcznej armii bizantyjskiej w bitwie z 40-tysięczną armią muzułmańską. Według relacji świadka: „Cała armia cesarska po prostu przestała istnieć. Nie było żadnego odwrotu, żadnych walk tylnej straży ani śladu ocalałych. Po prostu nie pozostało nic”. Była to ostatnia bitwa z użyciem ciężkozbrojnej piechoty legionowej. Arabów zginęło tylko 7 tysięcy.
15 sierpnia 718 – zakończyło się trwające dokładnie 12 miesięcy oblężenie Konstantynopola przez 200-tysięczną armię arabską. Stolicy broniło ponad 30 tysięcy Bizantyjczyków, dodatkowo w dywersję poza murami miasta było zaangażowanych 50 tysięcy najemnych Bułgarów. Klęska wojsk muzułmańskich, których straty w okresie całej kampanii oszacowano na 130 tysięcy, była równoznaczna z załamaniem się ekspansji islamu na Europę od wschodu.
10 sierpnia 843 – historyczny traktat z Verdun, zawarty między wnukami Karola Wielkiego: Karolem Łysym, Ludwikiem Niemieckim i Lotarem. Trwałą pozostałością traktatu było wykształcenie się Francji i Niemiec. Karolingowie rządzili w nich do X wieku. Potem władzę przejęły dynastie narodowe – Kapetyngowie we Francji i Ludolfingowie w Niemczech.
26 sierpnia 1071 – początek upadku potęgi Cesarstwa Bizantyjskiego w wyniku klęski w bitwie pod Manzikertem w Armenii. W konfrontacji z 30 tys. Turków Seldżuckich, rozbiciu uległa cała 40-tysięczna armia bizantyjska, która straciła 8 tys. zabitych, 4 tysiące w niewoli (w tym sam cesarz Roman IV), a 20 tysięcy zdezerterowało lub uległo rozproszeniu po przegranej bitwie. Azja Mniejsza dostała się pod panowanie tureckie.
26 sierpnia 1346 – słynna klęska rycerstwa francuskiego (25 tysięcy zbrojnych) w bitwie z wojskami angielskimi (15 tysięcy) pod Crécy w czasie wojny stuletniej. Dzięki umiejętnemu użyciu angielskiej piechoty łuczniczej, szarże chorągwii francuskich załamały się, kosztem niemal 4 tysięcy zabitych, w tym 1,5 tysiąca rycerzy oraz 6 tysięcy rannych.
14 sierpnia 1385 – podpisanie aktu unii personalnej w Krewie (ob. Białoruś) między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim.
6 sierpnia 1409 – Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Ulryk von Jungingen wysłał z Malborka akt wypowiedzenia wojny Polsce. Król Władysław Jagięłło odebrał pismo 14 sierpnia. To był początek tzw. Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim.
29 sierpnia 1526 – jedna z największych klęsk wojsk chrześcijańskich w bitwie z armią turecką i upadek niepodległych Węgier. Pod Mohaczem 70 tys. Turków sułtana Sulejmana II rozbiło doszczętnie 40-tysięczną armię króla Węgier Ludwika II Jagiellończyka, który poległ. Zginęło lub zostało rannych prawie 18 tys. żołnierzy węgierskich i tylko 5 tysięcy tureckich.
23/24 sierpnia 1572 – Noc św. Bartłomieja w Paryżu, rzeź hugenotów (wyznawcy kalwinizmu) i początek wojen religijnych we Francji trwających 26 lat. Masakra paryska pochłonęła ponad 5 tys. ofiar.
24 sierpnia 1655 – początek Potopu Szwedzkiego w Polsce: pod Koninem doszło do połączenia dwóch armii szwedzkich – pierwszej, która po rozkazem feldmarszałka Arvida Wittenberga (14 tys. żołnierzy) wkroczyła 21 lipca z Pomorza Zachodniego do Wielkopolski oraz drugiej, pod rozkazami samego króla Karola X Gustawa (13 tys. żołnierzy), która przekroczyła granicę polską pod Tucznem 14 sierpnia. W dniu 25 sierpnia król szwedzki z 25 tysiącami żołnierzy ruszył z Konina na Koło, gdzie sforsował Wartę, po czym 31 sierpnia wznowił marsz na Warszawę.
14 sierpnia 1672 – najazd turecki na Rzeczpospolitą i oblężenie twierdzy w Kamieńcu Podolskim. Blokada trwała tylko 2 tygodnie. Forteca była zaniedbana i nieprzygotowana. Stacjonowało w niej tylko1,5 tys. żołnierzy polskich, co stanowiło zaledwie 1/7 przewidywanego stanu. Sułtan zamknął twierdzę pierścieniem ponad 50 tys. żołnierzy tureckich. Turecka artyleria (120 armat) bombardowała fortecę z dużą intensywnością – spadało na nią dziennie 600 kul armatnich. 27 sierpnia Kamieniec Podolski skapitulowała. Pozostawał pod turecką okupacją przez 27 lat.
25 sierpnia 1758 – jedna z najbardziej krwawych bitew wojny siedmioletniej pod Sarbinowem (niem. Zorndorf), po której król Prus Fryderyk II powiedział: „Rosjan nie wystarczy zabić, trzeba ich jeszcze przewrócić”. Pokazuje to siłę rosyjskiego oporu, z którym władca pruski spotkał się pierwszy raz w życiu. Z 36 tys. Prusaków zginęło i zostało rannych aż 13 tysięcy. U Rosjan była podobna proporcja – z 44 tysięcy ubyło prawie 19 tysięcy. Batalia pozostała nierozstrzygnięta.
12 sierpnia 1759 – wojna siedmioletnia i największa klęska króla Prus Fryderyka II pod Kunowicami. 48 tys. Prusaków z 200 armatami uległo przewadze 41 tys. Rosjan i 18 tys. Austriaków z 250 armatami. Zginęło lub zostało rannych 19 tys. żołnierzy pruskich i 15 tysięcy koalicji. Aż 26 tys. Prusaków uległo rozproszeniu po przegranej bitwie. Przepadło170 armat. Do Berlina dotarły tylko 3-tysięczne niedobitki. Dzięki opieszałości koalicji i energii króla pruskiego, zaledwie 4 dni po pogromie, Fryderyk II miał pod bronią już 32 tysiące żołnierzy z 50 armatami.
15 sierpnia 1769 – w miejscowości Ajaccio na Korsyce urodził się Napoleon Bonaparte. W latach 1793-1795 generał brygady, w latach 1796-1799 generał dywizji, w latach 1799-1804 Pierwszy Konsul Republiki Francuskiej, w latach 1804-1815 Cesarz Francuzów. W latach 1805-1814 był królem Włoch, a w latach 1806-1813 protektorem Związku Reńskiego, tym samym też Księstwa Warszawskiego. Urodził się jako Napoleone di Buonaparte, w szlacheckiej rodzinie pochodzenia włoskiego. Zmiana pisowni nazwiska na francuską formę „Napoleon Bonaparte” nastąpiła po 9 marca 1796 roku, po ślubie z Józefiną de Beauharnais. Napoleon był autorem wielu trafnych sentencji, jak choćby: „Tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi.” lub „Armia baranów, której przewodzi lew jest lepsza niż armia lwów prowadzona przez barana.”
5 sierpnia 1772 – podpisanie konwencji w Petersburgu między rządami Rosji, Prus i Austrii dotyczącej ustalenia granic I rozbioru Polski. Rzeczpospolita straciła wtedy 211 tys. km kwadratowych oraz 4,5 mln obywateli.
14 sierpnia 1791 – początek rewolucji haitańskiej na Karaibach. Do buntu przeciwko francuskiej dominacji doszło na San Domingo. Walki o niepodległość wyspy trwały ponad 12 lat. Wysiłek wojenny powstania dochodził do 55 tys. żołnierzy regularnych i ponad 100 tys. nieregularnych ochotników. Francuski korpus interwencyjny dochodził do 60 tys. żołnierzy, w tym ponad 5 tys. żołnierzy polskich. Ciężkie walki w dżungli, epidemia malarii, zabójczy klimat spowodowały ewakuację niedobitków wojsk francuskich. Straty były bardzo ciężkie – 57 tys. zabitych, w tym 20 tysięcy z powodu chorób. Na wyspie dochodziło do aktów ludobójstwa szacowanego na 150 tys. ofiar. 1 stycznia 1804 roku Haiti ogłosiło niepodległość.
22 sierpnia 1794 – początek insurekcji kościuszkowskiej w Wielkopolsce. W Koninie stacjonował wtedy garnizon pruski porucznika von Prittwitza. Trzy dni później dołączyły dodatkowo oddziały porucznika Milkaua, który objął naczelne dowództwo. Z uwagi na napiętą sytuację w regionie, garnizon pruski. wycofał się z miasta 28 sierpnia.
5 sierpnia 1796 – jedna z największych bitew I kampanii włoskiej Bonapartego, pod Castiglione. 30 tys. Francuzów po 10h zaciętych walk rozbiło 25 tys. Austriaków. Armia habsburska została doszczętnie zniesiona – 6 tys. zabitych i rannych, 12 tysięcy w niewoli (72% całości sił) i 70 armat.
1 sierpnia 1798 – bitwa morska w Zatoce Abukir w Egipcie. Eskadra angielska (13 liniowców) napadła i rozbiła stojącą na kotwicy eskadrę francuską o tej samej sile. Brak możliwości ruchu doprowadził do klęski Francuzów, którzy stracili 11 z 13 liniowców. Anglicy nie stracili żadnego, ale wszystkie ich liniowce były w różnym stopniu uszkodzone. Bitwa ta odcięła armię francuską Bonapartego w Egipcie od Europy.
2 sierpnia 1802 – na mocy plebiscytu we Francji, pierwszy konsul Republiki Napoleon Bonaparte został ogłoszony konsulem dożywotnim. Formalnie urząd konsula sprawował Bonaparte od zamachu stanu z 9 za 10 listopada 1799 roku do koronacji cesarskiej z 2 grudnia 1804 roku.
16 sierpnia 1812 – inwazja Napoleona na Rosję i trzydniowa bitwa pod Smoleńskiem. Chociaż Bonaparte posiadał aż 175 tys. żołnierzy, zaś Rosjanie ponad 130 tysięcy, nie doszło do bitwy rozstrzygajacej losy tej kampanii. W bezpośrednią batalię o Smoleńsk zaangażowanych było ok. 45 tys. żołnierzy napoleońskich i 35 tysięcy rosyjskich. Gdy upadek miasta był pewny, wojska rosyjskie przerwały opór i rozpoczęły odwrót. Na pobojowisku pozostało 11 tys. Rosjan i 9 tys. Francuzów. 19 sierpnia doszło do nierozstrzygnietej również dogrywki pod Walutyną Górą, która kosztowała po 7 tys. żołnierzy.
23 sierpnia 1813 – bitwa pod Grossbeeren i nieudana próba armii napoleońskiej (marszałek Nicolas Oudinot – uczestniczyło 27 tys. żołnierzy saskich i francuskich) zajęcia Berlina. Stolicę Prus obroniła tzw. Armia Północna szwedzkiego następcy tronu (38 tys. Prusaków). Straty – 4,5 tys. Francuzów i 2 tys. Prusaków.
26 sierpnia 1813 – bitwa nad rzeką Kaczawą na Dolnym Śląsku między 75-tysięczną armią napoleońską marszałka Etienne’a Macdonalda, a 95 tysiącami Prusaków i Rosjan. Jedną z przyczyn klęski wojsk francuskich była wielka burza i ulewny deszcz, który zamoczył proch, ograniczając użycie broni palnej. W wyniku odwrotu do Bolesławca, marsz. Macdonald pozostawił za sobą niemal 15 tys. żołnierzy, w większości w niewoli. Sprzymierzeni stracili 8 tysięcy.
26 sierpnia 1813 – dwudniowa bitwa pod Dreznem i zwycięstwo Napoleona (135 tys. żołnierzy) nad wojskami koalicji (180 tys. Austriaków, Rosjan i Prusaków). Ta druga straciła prawie 27 tysięcy żołnierzy, podczas gdy Francuzi niespełna 8 tysięcy. Niestety, zwycięstwo cesarza zostało zaprzepaszczone przez przegrane bitwy jego marszałków, jak Kulm, Grossbeeren i Kaczawę.
30 sierpnia 1813 – bitwa pod Kulm na pograniczu czesko-niemieckim, gdzie rozbiciu uległa część wojsk francuskich gen. Dominiqua Vandamme’a (32 tys. żołnierzy), odcięta i okrążona przez 54 tysiące żołnierzy koalicji. Zginęło i zostało rannych 6 tys. Francuzów, zaś 7 tysięcy dostało się do niewoli. Koszt zwycięstwa dla sprzymierzonych nie był niski – dochodził do 11 tysięcy żołnierzy. Uratowała się tylko połowa wojsk napoleońskich.
9 sierpnia 1849 – jedna z największych bitew Wiosny Ludów na Węgrzech. Wojska węgierskie gen. Józefa Bema (55 tys. żołnierzy i 120 armat) zostały rozbite przez 90 tys. Austriaków z 350 armatami pod Temeszwarem w Rumunii. Straty były poważne – 10 tys. Węgrów i 112 armat. Austriaków padło niespełna 5 tysięcy. Był to punkt zwrotny, który doprowadził do upadku rewolucji węgierskiej.
24 sierpnia 1863 – jedna z największych bitew i klęsk wojsk polskich w czasie Powstania Styczniowego pod Fajsławicami. Z 1,5 tysiąca żołnierzy powstańczych ocalało tylko 1/3. Straty Rosjan (2,5 tys. żołnierzy) były symboliczne – kilkunastu zabitych i 40 rannych.
6 sierpnia 1870 – w czasie wojny Prus z Francją cesarza Napoleona III zostały stoczone równocześnie dwie krwawe bitwy – pod Wörth (50 tys. Francuzów i 90 tys. Prusaków) i Spicheren (po 40 tys. żołnierzy). Obie zakończyły się porażkami Francuzów, którzy stracili odpowiednio 20 tysięcy i 5 tys. żołnierzy. Straty Prusaków były nieco mniejsze (11 tysięcy i 5 tys. zabitych i rannych).
18 sierpnia 1870 – krwawe bitwy francusko – pruskie pod Gravelotte i Saint – Privat. Prusacy mieli prawie 190 tys. żołnierzy, zaś Francuzi – 113 tysięcy. Obie strony użyły ponad 1,2 tys. środków artyleryjskich. Choć wojska francuskie przegrały bitwę i w efekcie wojnę (straty wynosiły 12 tysięcy), ale wygrani Prusacy drogo okupili swoje zwycięstwo: ponad 20 tysięcy ofiar.
1 sierpnia 1914 – wypowiedzenie wojny Rosji przez Niemcy i oficjalny początek I wojny światowej. W wyniku działań wojennych trwających ponad 4 lata śmierć poniosło od 9 do 11 mln żołnierzy oraz 6 do 13 mln ludności cywilnej (według różnych danych).
20 sierpnia 1914 – I wojna światowa i inwazja rosyjska na Prusy Wschodnie: nierozstrzygnięta bitwa pod Gąbinem między niemiecką 8. Armią (148 tys. żołnierzy) a rosyjską 1. Armią (192 tys. żołnierzy). Obie strony poniosły dotkliwe straty (Niemcy – 15 tysięcy, a Rosjanie – 19 tysięcy), jednak ostatecznie to wojska niemieckie rozpoczęły odwrót ku linii Wisły.
23 sierpnia 1914 – trwająca 3 dni bitwa między austriacką 1. Armią (228 tys. żołnierzy), a rosyjską 4. Armią (109 tys. żołnierzy) pod Kraśnikiem w Galicji. Było to pierwsze zwycięstwo oręża austriackiego w I wojnie światowej. Straty były dotkliwe – 15 tysięcy po stronie Austriaków i 25 tysięcy Rosjan.
8 sierpnia 1918 – ostateczne przełamanie frontu niemieckiego na Zachodzie, co doprowadziło 3 miesiące później do rozejmu w Compiegne. W bitwę pod Amiens (trwającą do 13 sierpnia) Ententa zaangażowała 400 tys. żołnierzy oraz 532 czołgi. Niemcy próbowali stawić opór siłą tylko 190 tys. żołnierzy bez broni pancernej. To był koniec wojny pozycyjnej. 8 sierpnia nazwany został „czarnym dniem” armii niemieckiej. Straty nie były małe dla żadnej ze stron – 44 tysiące po stronie Ententy i 75 tys. Niemców.
16 sierpnia 1919 – trwające do 24 sierpnia I powstanie śląskie, które zakończyło się klęską. Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska zaangażowała ok. 23 tys. członków, jednak siły te były rozproszone, a ich ruchy nieskoordynowane. W dodatku trwająca wojna z Rosją bolszewicką uniemożliwiła pomoc rządu dla powstania. Niemcy skoncentrowali ok. 35 tys. żołnierzy wojsk granicznych tzw. Grenzschutzu. W następnym roku, w nocy z 19 na 20 sierpnia rozpoczęło się II powstanie śląskie, które po 5 dniach walk zakończyło się powodzeniem, czyli usunięciem z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa.
13 sierpnia 1920 – początek dwutygodniowej bitwy warszawskiej, stanowiącej punkt zwrotny wojny polsko-bolszewickiej. Józef Piłsudski skoncentrował na kierunku stołecznym prawie 123 tys. żołnierzy i pół tysiąca artylerii. Armia Czerwona Michaiła Tuchaczewskiego liczyła 140 tys. żołnierzy i 600 środków artyleryjskich. Przesilenie nastąpiło 16 sierpnia kontrofensywą znad Wieprza. Przegrani bolszewicy stracili 25 tys. zabitych, 30 tys. rannych oraz 65 tysięcy w niewoli. Wojsko Polskie straciło również nie mało – 26 tys. poległych i rannych oraz 10 tysięcy w rosyjskiej niewoli.
2 sierpnia 1934 – przyjęcie tytułu „Führer” przez Adolfa Hitlera w III Rzeszy. Po śmierci ostatniego prezydenta Republiki Weimarskiej Paula von Hindenburga, Hitler został głową państwa, szefem rządu i NSDAP oraz zwierzchnikiem sił zbrojnych. Tytuł symbolizował absolutną władzę nad państwem i jego obywatelami.
30 sierpnia 1939 – dekret prezydenta II RP Ignacego Mościckiego o mobilizacji powszechnej w Polsce. Tego samego dnia trzy polskie niszczyciele („Błyskawica”, „Grom” i „Burza”) odebrały rozkazy przepłynięcia do Anglii (operacja „Pekin”). Dzień później doszło do tzw. prowokacji gliwickiej, która stała się dla III Rzeszy pretekstem do agresji na Polskę.
8 sierpnia 1941 – początek dwumiesięcznego oblężenia Odessy na Krymie. Wojska niemiecko-rumuńskie posiadały ok. 160 tys. żołnierzy. W sumie do 16 pażdziernika przez korpus oblężniczy przewinęło się ponad 340 tysięcy. Rosjanie bronili twierdzy początkowo 34 tys. żołnierzy, by dojść w sumie do 120 tysięcy. Upadek Odessy kosztował Armię Czerwoną niemal 70 tys. żołnierzy, w tym 30 tys. zabitych. Zwycięstwo było dla państw „Osi” bardzo kosztowne – prawie 100 tys. żołnierzy, w tym 30 tysięcy poległych.
8 sierpnia 1941 – zakończyła się trwająca od 15 lipca bitwa pod Humaniem, jedna z wielu bitew okrążających operacji „Barbarossa”. Odcięte zostały i rozbite doszczętnie radziecka 6. i 12. Armia. Z 300 tys. czerwonoarmistów, 100 tysięcy zginęło lub zostało rannych, a drugie tyle poszło w niewolę. Straty niemieckie były dużo mniejsze – z 400 tys. żołnierzy, ubyło tylko 20 tysięcy.
30 sierpnia 1941 – pierwsze zwycięstwo Armii Czerwonej w czasie operacji „Barbarossa”. W ramach tzw. bitwy o Smoleńsk, Rosjanie (100 tys. żołnierzy i 800 czołgów) przeprowadzili potężne natarcie pod Jelnią. Po trwających 10 dni ciężkich walkach 70 tys. Niemców, po stracie prawie 23 tys. żołnierzy, zostało zmuszonych do odwrotu z tzw. występu smoleńskiego. Cena była dla Armii Czerwonej wysoka – 32 tys. straconych żołnierzy.
23 sierpnia 1942 – początek ponad 5-miesięcznej bitwy pod Stalingradem, będącej punktem zwrotnym II wojny światowej na Wschodzie. Państwa „Osi” zaangażowały w sumie ponad 1 mln żołnierzy, w tym 400 tys. Niemców, 220 tys. Włochów, 200 tys. Węgrów, 150 tys. Rumunów i 40 tys. rosyjskich ochotników. Armia Czerwona liczyła ponad 1,1 mln żołnierzy. Straty do 2 lutego 1943 roku były bardzo ciężkie po obu stronach: 400 tys. Niemców, 114 tys. Włochów, 160 tys. Rumunów, 143 tys. Węgrów i 52 tys. ochotników rosyjskich, natomiast straty Armii Czerwonej dochodziły 480 tysięcy zabitych i 650 tysięcy rannych.
24 sierpnia 1943 – po klęsce Hitlera pod Kurskiem, Armia Czerwona (2,6 mln żołnierzy) rozpoczęła ofensywę jesienną pod nazwą Bitwy o Dniepr. 1,2 mln żołnierzy niemieckich i rumuńskich stawiało opór na froncie o szerokości 1500 km do 23 grudnia 1943 roku. Nie udało się im zatrzymać radzieckiej nawałnicy. Straty stron szły w setki tysięcy zabitych i rannych: Rosjanie – 420 tysięcy, Niemcy – 372 tysiące i Rumunia – 100 tysięcy żołnierzy.
1 sierpnia 1944 – początek Powstania Warszawskiego. Było to największe powstanie zbrojne w mieście w okresie II wojny światowej. Ciężkie walki uliczne trwały ponad 2 miesiące (63 dni). Armia Krajowa zaangażowała w sumie od 20 tysięcy do 49 tys. żołnierzy, z których 15 tys. zginęło. Po stronie niemieckiej powstanie w Warszawie tłumiło od 19 do 25 tys. żołnierzy we wstępnym okresie i niemal 50 tysięcy pod koniec insurekcji. Poległo prawie 17 tys. żołnierzy niemieckich. Walki uliczne i ludobójstwo doprowadziło do śmierci ponad 150 tys. cywilów.
12 sierpnia 1944 – trwająca do 21 sierpnia kluczowa dla kampanii w Normandii bitwa pod Falaise. W trwające prawie 2 tygodnie ciężkie walki zaangażowanych było około 350 tys. żołnierzy alianckich i 150 tysięcy niemieckich. Klęska Wehrmachtu oznaczała nie tylko załamanie się frontu zachodniego i upadek Paryża 25 sierpnia, ale odwrót reszty wojsk niemieckich z Francji 30 sierpnia. Sama bitwa kosztowała Aliantów ponad 6 tys. zabitych i rannych. Niemcy stracili dwa razy tyle. Dodatkowo 50 tysięcy dostało się do niewoli.
31 sierpnia 1980 – podpisanie tzw. postulatów sierpniowych (21 postulatów) w Stoczni Gdańskiej przez Lecha Wałęsę oraz wicepremiera Mieczysława Nagielskiego. Na mocy porozumienia 17 września 1980 roku powstało NSZZ „Solidarność”, którego przewodniczącym został Lech Wałęsa.
20 sierpnia 1988 – koniec 8-letniej wojny iracko-irańskiej. Straty Iranu wyniosły 730 tysięcy zabitych i 1,2 mln rannych. Za granicę wyemigrowało 2 mln mieszkańców. W niewoli irackiej przebywało prawie 50 tys. żołnierzy irańskich. W wyniku użycia przez Irak broni chemicznej ucierpiało 100 tys. Irańczyków. Straty Iraku były następujące – 450 tys. zabitych i 700 tys. rannych. Z kraju uciekło kolejnych 400 tysięcy Irakijczyków. Do niewoli irańskiej dostało się 70 tys. żołnierzy irackich.
2 sierpnia 1990 – agresja dyktatora Iraku Saddama Husejna na Kuwejt i początek I wojny w Zatoce Perskiej. 20 tys. żołnierzy kuwejckich przez 72h próbowało powstrzymać marsz prawie 100 tys. Irakijczyków. Stolica padła po 3h inwazji. Kuwejt dostał się pod iracką okupację, a następnie został wcielony do Iraku jako jego nowa prowincja.
31 sierpnia 1990 – podpisanie w Berlinie przez rządy RFN i NRD traktatu o zjednoczeniu Niemiec. Układ zaczął obowiązywać z 3 października 1990 roku.
Co się wydarzyło
w lipcu?
Co się wydarzyło
w czerwcu?
21 czerwca 217 p.n.e. – II wojna punicka i bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim w Italii. 40 tys. Kartagińczyków Hannibala zastawiło pułapkę na 30-tysieczną armię rzymską, która została wybita w 50%. Z pozostałych 10 tys. Rzymian większość dostała się do niewoli.
22 czerwca 168 p.n.e. – III wojna macedońska Republiki Rzymskiej. 38 tys. Rzymian rozgromiło 44-tysięczną armię macedońską króla Perseusza w bitwie pod Pydną. Zginęło aż 25 tysięcy żołnierzy macedońskich, a ich kraj dostał się pod panowanie Rzymu.
9 czerwca 53 p.n.e. – bitwa pod Karrami między 40-tysięczną armią rzymską a 10 tys. Partów (Persów). Była to jedna z największych klęsk Rzymu – z 40 tysięcy powróciło tylko 5 tysięcy. Był to początek prawie 250 lat wojen z monarchią Partów, która nigdy nie została podbita przez Rzym.
20 czerwca 451 – ostatnie zwycięstwo Rzymu: bitwa na Polach Katalaunijskich w Galii. Naprzeciwko siebie stanęło po około 50 tys. Rzymian i sprzymierzonych z nimi Germanów oraz drugie tyle Hunów i plemion im podporządkowanych. Straty nie są znane. Musiały być jednak olbrzymie. Szacuje się na 50 tysięcy wszystkich ofiar! Bitwa ta przedłużyła byt Cesarstwa Zachodniego o 25 lat.
2 czerwca 455 – zdobycie Rzymu przez króla Wandalów Genzeryka. Nie napotkano na żaden opór. Miasto było plądrowane przez 2 tygodnie. Cesarz Petroniusz Maksymus został zamordowany.
24 czerwca 972 – zwycięstwo księcia Mieszka I w bitwie pod Cedynią nad wojskami niemieckimi margrabiego Hodona. Siły wynosiły po 4 tys. zbrojnych, przy czym Niemcy przeważali w jeździe ciężkozbrojnej. Do zwycięstwa przyczyniła się zasadzka brata mieszkowego, Czcibora.
28 czerwca 1098 – I krucjata i koniec 8-miesięcznego oblężenia Antiochii. Zaangażowanych było 25 tys. chrześcijan i 65 tys. muzułmanów. Upadek miasta utorował armii krucjatowej drogę do Jerozolimy.
15 czerwca 1215 – nadanie Wielkiej Karty Swobód przez króla Anglii Jana Bez Ziemi. Jest uznawana za początek demokracji angielskiej i fundament porządku konstytucyjnego.
26 czerwca 1295 – Przemysł II został koronowany w Gnieźnie na króla Polski. Panował do zabójstwa w Rogoźnie 8 lutego 1296 roku. Inicjatorami spisku miała być Brandenburgia i jej roszczenia wobec Pomorza Gdańskiego.
23 czerwca 1314 – rozstrzygająca, 2-dniowa bitwa I wojny o niepodległość Szkocji. Pod Bannockburn 8 tys. wojsk szkockich (głównie piesza falanga) rozbiło 20 tys. Anglików króla Edwarda II. Straty tych ostatnich dochodziły do 12 tysięcy żołnierzy.
15 czerwca 1389 – bitwa na Kosowym Polu między 30-tysięczną armią koalicji serbsko-bośniackiej a 40 tysiącami Turków. Zginęło 5 tys. żołnierzy sułtańskich i 10 tys. chrześcijańskich. Upadek Serbii rozpoczął turecki podbój Półwyspu Bałkańskiego.
13 czerwca 1611 – zakończyło się prawie 2-letnie oblężenie Smoleńska przez 40 tys. żołnierzy króla polskiego Zygmunta III Wazy. Opór stawiało 20 tys. żołnierzy moskiewskich. Twierdza posiadała znaczną przewagę w artylerii: 170 armat rosyjskich wobec tylko 30 polskich. Oblężenie zakończyło się upadkiem fortecy (zwłaszcza po klęsce odsieczy pod Kłuszynem). Straty wyniosły 8 tys. żołnierzy po stronie polskiej i 12 tys. moskiewskich.
14 czerwca 1645 – największa bitwa angielskiej wojny domowej, która zakończyła się egzekucją króla Karola I. Pod Naseby 11-tysięczna armia królewska została rozbita przez 14-tysięczną armię republikańską. Rojaliści stracili aż 6 tys. żołnierzy.
1 czerwca 1652 – powstanie Chmielnickiego na Ukrainie i klęska 15-tysięcznej armii polskiej w dwudniowej bitwie pod Batohem z 25-tysięczną armią kozacko-tatarską. Straty wojsk polskich dochodziły do 8 tysięcy, z czego połowa została wymordowana po bitwie.
19 czerwca 1699 – elekcja na króla Polski Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Panował do śmierci 10 listopada 1673 roku. Zastąpił go Jan III Sobieski.
4 czerwca 1745 – największa bitwa II wojny śląskiej pod Dobromierzem. Król Prus Fryderyk II Wielki z 65 tys. żołnierzy pobił 72-tysięczną armię austriacko-saską, która straciła niemal 8 tys. zabitych i rannych oraz 6 tysięcy w niewoli. Prusacy stracili prawie 5 tys. żołnierzy.
21 czerwca 1768 – tzw. koliszczyzna na ziemiach polskich, w czasie konfederacji barskiej zbuntowane Kozactwo i ruskie chłopstwo dokonało rzezi humańskiej, mordując w mieście około 20 tys. Polaków i mniejszości żydowskiej.
18 czerwca 1792 – wojna w obronie Konstytucji 3 Maja. Bitwa pod Zieleńcami między 15 tys. żołnierzy polskich ks. Józefa Poniatowskiego a 11 tys. Rosjan. Bitwa zakończyła się porażką tych drugich (2 tys. żołnierzy), król Stanisław August Poniatowski ustanowił po bitwie (22 czerwca) order Virtutti Militari.
6 czerwca 1794 – klęska Tadeusza Kościuszki (15 tys. żołnierzy) w bitwie z wojskami pruskimi i rosyjskimi (26 tys. żołnierzy) pod Szczekocinami. O porażce wojsk polskich przesądziła przewaga Prusaków i Rosjan w artylerii: 134 armaty wobec 33 polskich. Straty Kościuszki wyniosły 2,5 tys. żołnierzy i 17 armat.
9 czerwca 1798 – inwazja Bonapartego na Maltę. 11 czerwca nastąpił szturm kluczowej twierdzy i portu La Valetta przez 4 tys. Francuzów. Po 24h raczej słabego oporu 6,5 tys. żołnierzy maltańskich, wyspa skapitulowała. Francuzi stracili tylko 100 żołnierzy. 19 czerwca Napoleon odpłynął z Malty do Egiptu.
14 czerwca 1800 – rozstrzygająca bitwa II kampanii włoskiej Bonapartego. 24 tys. Francuzów pokonało 31 tys. Austriaków. Zwycięstwo było kosztowne: 6 tysięcy ofiar po stronie francuskiej i 14 tysięcy po stronie austriackiej.
10 czerwca 1807 – jedna z największych bitew napoleońskich na ziemiach polskich. Nierozstrzygnięta batalia pod Lidzbarkiem Warmińskim między 90 tys. Rosjan a 56 tys. Francuzów. Zamiast Napoleona byli obecni jego marszałkowie. Straty wyniosły aż 12 tys. żołnierzy napoleońskich i 10 tys. rosyjskich.
14 czerwca 1807 – rozstrzygająca o losach tzw. I wojny polskiej bitwa pod Frydlandem. Napoleon z 54 tys. Francuzów pobił ostatecznie 69 tys. Rosjan, co doprowadziło do pokoju w Tylży. Straty wyniosły 12 tys. żołnierzy napoleońskich i niemal 25 tys. rosyjskich.
24 czerwca 1812 – II wojna polska i inwazja Napoleona na Rosję. Wielka Armia liczyła 612 tys. żołnierzy różnych narodowości. Rosja zmobilizowała 623 tysiące. Była to pierwsza przegrana kampania wojenna cesarza Francuzów. Zginęło lub zmarło w odwrocie niemal 400 tys. żołnierzy napoleońskich. Klęską ta wstrząsnęła fundamentami imperium Napoleona.
21 czerwca 1813 – decydująca klęska wojsk napoleońskich w Hiszpanii pod Vittorią. 50 tys. żołnierzy króla Józefa Bonapartego uległo 70 tys. żołnierzy koalicji lorda Arthura Wellingtona. Straty Francuzów dochodziły do 8 tys. żołnierzy oraz niemal cała artyleria (151 z 153 armat). Zwycięstwo nie było tanie – zginęło i zostało rannych ponad 5 tys. żołnierzy Wellingtona, a pościg został opóźniony, gdyż wojska sprzymierzonych skupiły się najpierw na plądrowaniu pozostawionego taboru Józefa Bonapartego.
9 czerwca 1815 – podpisanie aktu końcowego Traktatu Wiedeńskiego, który kończył okres 23 lat wojen rewolucyjnych i napoleońskich Francji. 19 czerwca kongres powołał Królestwo Polskie (Kongresowe) połączone z Rosją unią personalną (inkorporowane w 1832 roku, od 1874 roku nazywane Krajem Nadwiślańskim).
16 czerwca 1815 – ostatnia wygrana bitwa przez Napoleona. Została stoczona pod Ligny w Belgii między 68 tys. Francuzów a 84 tys. Prusaków. Straty tych ostatnich dochodziły do 20 tys. żołnierzy.
18 czerwca 1815 – ostatnia bitwa Napoleona pod Waterloo w Belgii zakończona ostateczną klęską cesarza. Zaangażowane siły to: 65 tys. Francuzów, 63 tys. Anglików, Holendrów i Niemców oraz 60 tys. Prusaków. Straty były bardzo ciężkie po obu stronach – koalicja straciła 22 tys. żołnierzy, zaś Bonaparte niemal 30 tysięcy.
4 czerwca 1859 – wojna austriacko-francuska o zjednoczenie Włoch i bitwa pod Magentą. 51 tys. Francuzów cesarza Napoleona III pobiło 62 tys. Austriaków, którzy stracili aż 10 tys. żołnierzy, podczas gdy Francuzi tylko 4,5 tysiąca.
24 czerwca 1859 – największa bitwa wojny o zjednoczenie Włoch. Pod Solferino 130 tys. Francuzów cesarza Napoleona III (w tym 40 tys. Włochów) pobiło 120 tys. Austriaków. Straty były bardzo ciężkie – 17 tys. po stronie francuskiej i 20 tys. po stronie austriackiej.
30 czerwca 1908 – katastrofa tunguska na Syberii. Eksplozja meteorytu o rozmiarach wieżowca, pędzącego z prędkością 15 km/sek, który rozpadł się na kilka części na wysokości 10 km. Siła uderzenia powaliła drzewa w odległości 40 km, a sama detonacja była słyszana z ponad 1000 km.
29 czerwca 1913 – początek trwającej do 10 sierpnia II wojny bałkańskiej między Bułgarią (0,5 mln żołnierzy) a koalicją Serbi (320 tys.), Rumunii (300 tys.) i Grecji (250 tys.). W konflikt zaangażowała się także Czarnogóra (12 tys.) i Turcja (355 tys.). Wojna zakończyła się klęską Bułgarii. Kosztowała życie 140 tys. osób.
28 czerwca 1914 – zamach w Sarajewie na życie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga. Jego śmierć stała się symboliczną przyczyną I wojny światowej. Główny zamachowca Gawriło Princip został uwięziony w twierdzy w Terezinie, gdzie zmarł 28 kwietnia 1918 roku w wieku 24 lat.
1 czerwca 1916 – dobiegła końca, dwudniowa, największa bitwa morska I wojny światowej, zwana bitwą jutlandzką. Anglicy mieli 28 pancerników i 17 krążowników pancernych (stracili prawie 7 tys. marynarzy i 6 krążowników), zaś Niemcy mieli 22 pancerniki i 11 krążowników pancernych (stracili 3 tysiące marynarzy oraz po jednym pancerniku i krążowniku). Bitwa zakończyła się remisem. Anglicy ponieśli większe straty, ale Niemcom nie udało się przełamać blokady morskiej.
4 czerwca 1916 – rozpoczęła się największa w I wojnie światowej ofensywa wojsk rosyjskich na froncie wschodnim (Galicja i Wołyń), nazywana ofensywą Brusiłowa. Trwała ponad 3 miesiące. Rosjanie skoncentrowani do niej ponad 650 tys. żołnierzy. Choć zakończyła się klęską i stratą niemal pół miliona żołnierzy, doprowadziła do ciężkiej klęski Austro-Węgier (600 tys. żołnierzy strat), które ocalały tylko dzięki pomocy niemieckiej.
10 czerwca 1916 – koniec jednej z najkrwawszych bitew frontu włoskiego w czasie I wojny światowej. W wyniku prawie miesięcznych walk pod Asiago które nie przyniosły wygranej żadnej że stron, wojska włoskie i austriackie straciły po 150 tys. żołnierzy.
24 czerwca 1916 – początek jednej z największych i najbardziej krwawych bitew I wojny światowej na Zachodzie. Ciężkie walki nad Sommą trwały 5 miesięcy i zakończyły się kosztownym zwycięstwem Ententy, która straciła 400 tys. Brytyjczyków i 200 tys. Francuzów. Straty Niemców dochodziły do 450 tysięcy.
15 czerwca 1918 – początek ostatecznej klęski Austro-Węgier na froncie włoskim w czasie I wojny światowej. 9-dniowa bitwa pod Piawą. Ententa zaangażowała 965 tys. żołnierzy, w tym 900 tys. włoskich, zaś Austriacy – 946 tysięcy. Straty wyniosły niemal 90 tys. żołnierzy alianckich i 120 tys. habsburskich
21 czerwca 1919 – operacja samozatopienia floty niemieckiej w angielskim porcie w Scapa Flow.
Na dnie spoczęło wtedy: 10 pancerników, 10 krążowników i 32 niszczyciele. Chodziło o to, aby internowana eskadra niemiecka nie została przejęta przez Ententę.
28 czerwca 1919 – podpisanie przez Niemcy traktatu pokojowego w Wersalu z państwami Ententy kończącego oficjalnie I wojnę światową.
1 czerwca 1926 – elekcja Ignacego Mościckiego na prezydenta II RP (kadencja 1926-1939).
22 czerwca 1941 – operacja „Barbarossa”, czyli agresja III Rzeszy i jej sojuszników (3,8 mln żołnierzy z 3,5 tys. czołgów) na ZSRR (2,9 mln żołnierzy, a po mobilizacji niemal 5 milionów z 23 tys. czołgów). Umownym końcem operacji była klęska Wehrmachtu pod Moskwą 5 grudnia 1941 roku. Do tego czasu straty Hitlera dochodziły do 1 mln żołnierzy, zaś Stalina niemal 5 milionów, z czego 3 mln dostało się do niewoli.
4 czerwca 1942 – punkt zwrotny II wojny światowej na Pacyfiku. Trwająca 4 dni bitwa powietrzno-morska pod Midway. Japończycy stracili wszystkie 4 lotniskowce i 253 z 293 samolotów oraz 3,5 tys. marynarzy i lotników.
15 czerwca 1942 – II wojna światowa w Afryce Północnej i nieudana próba odsieczy (operacja „Battleaxe”) brytyjskiej 8. Armii (20 tys. żołnierzy i 200 czołgów) dla oblężonego Tobruku. Afrikakorps (13 tys. Niemców i Włochów z 200 czołgami) zatrzymał natarcie Anglików po 3 dniach zaciętych walk. Straty w broni pancernej wyniosły 91 czołgów brytyjskich i tylko 12 czołgów „Osi”.
28 czerwca 1942 – operacja „Blau”: letnia ofensywa niemiecka w południowej Rosji w celu zajęcia pól roponośnych Kaukazu. Zaangażowane siły – 1,2 mln Niemców, 160 tys. Rumunów i 200 tys. Węgrów. Rosjanie mieli ponad 2,7 mln żołnierzy. Punktem kulminacyjnym kampanii była klęska Hitlera pod Stalingradem. Armii Czerwonej udało się zatrzymać wojska niemieckie kosztem potwornych strat – 1,2 mln żołnierzy i niemal 5 tys. czołgów.
6 czerwca 1944 – operacja „Overlord”, inwazja aliancka w Normandii, największa tego typu operacja w historii wojen: ponad 350 tys. żołnierzy i marynarzy, 7 tys. okrętów wojennych i transportowych oraz 11 tys. samolotów. Utworzenie drugiego frontu w Europie Zachodniej.
22 czerwca 1944 – największe zwycięstwo Armii Czerwonej w czasie II wojny światowej. W wyniku tzw. operacji białoruskiej, 1,7 mln żołnierzy radzieckich rozbiło w ciągu 2 miesięcy niemiecką Grupę Armii „Środek” na Białorusi, zmuszając wojska niemieckie do całkowitego odwrotu z terytorium ZSRR. Straty Niemców dochodziły do 600 tys. żołnierzy, co stanowiło niemal 80% pierwotnego stanu. Rosjan zwycięstwo kosztowało niemal 800 tys. żołnierzy.
28 czerwca 1956 – protesty robotnicze (100 tys. osób) w Poznaniu, znane jako „Poznański Czerwiec”. Po 3 dniach rewolta została stłumiona przez policję i wojsko (10 tys. żołnierzy i 400 czołgów). W Poznaniu interweniowały oddziały 2 dywizji pancernych i 2 piechoty. Zginęło ok. 60 osób cywilnych, a 200 zostało rannych. Pamiętne były słowa premiera Józefa Cyrankiewicza: Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie!
4 czerwca 1967 – początek III wojny izraelsko-arabskiej, tzw. wojny sześciodniowej. Izrael zaangażował 264 tys. żołnierzy, podczas gdy Egipt – 160 tysięcy, Syria – 75 tysięcy, Jordania – 55 tysięcy i Irak – 20 tysięcy. Wojna zakończyła się klęską państw arabskich, które straciły 20 tys. zabitych, 37 tys. rannych i 7 tys. w niewoli.
24 czerwca 1976 – ogłoszenie przez premiera rządu PRL Piotra Jaroszewicza kolejnych podwyżek cen doprowadziło dzień później do pierwszych protestów i strajków. Objęły one ponad 100 zakładów, zwłaszcza w Radomiu, Ursusie i Płocku. Ilość osób protestujących szacuje się na 80 tysięcy.
7 czerwca 1981 – wojna Iraku z Iranem: operacja „Babilon”, czyli uderzenie lotnictwa izraelskiego na iracki reaktor atomowy Osirak pod Bagdadem. Obiekt został nieodwracalnie uszkodzony, co wstrzymało iracki program nuklearny.
6 czerwca 1982 – interwencja wojskowa Izraela (76 tys. żołnierzy) w Libanie i początek 3-letniej wojny. Po stronie palestyńskiej i sprzymierzonej Syrii zostało zmobilizowanych prawie 40 tys. żołnierzy. Przez kolejne lata Liban był pod syryjską okupacją, chociaż Izraelowi udało się zmusić bojówki palestyńskie do ewakuacji kraju.
4 czerwca 1989 – I tura częściowo wolnych wyborów do sejmu i całkowicie wolnych wyborów do senatu. Symboliczna data upadku komunizmu w Polsce.
29 czerwca 2014 – ogłoszenie powstania samozwańczego kalifatu fundamentalistycznego w Syrii i Iraku pod nazwą Państwa Islamskiego. Siły zbrojne oszacowano na 50 tys. dżihadystów w Syrii i 30 tys. w Iraku. Jako niby-państwo istniało do 23 marca 2019 roku.
Co się wydarzyło
w maju?
Co się wydarzyło
w kwietniu?
Co się wydarzyło
w marcu?
Co się wydarzyło
w lutym?
Co się wydarzyło
w styczniu?
10 stycznia 49 p.n.e. – Juliusz Cezar przekroczył rzekę Rubikon i wkroczył do Italii, co rozpoczęło wielką wojnę domową w imperium. W jej wyniku Cezar został dożywotnim dyktatorem Republiki.
17 stycznia 395 – podział Cesarstwa Rzymskiego przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego na Zachodnie i Wschodnie.
20 stycznia 1320 – koronacja wawelska Władysława I Łokietka na króla Polski (panował do 2 marca 1333 roku).
10 stycznia 1356 – cesarz Karol IV ogłosił Złotą Bullę, ustalającą ustrój elekcji Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
2 stycznia 1492 – upadek Emiratu Grenady, ostatniej twierdzy muzułmańskiej w Hiszpanii.
24 stycznia 1507 – koronacja wawelska Zygmunta I Starego (panował do 1 kwietnia 1548 roku).
17 stycznia 1649 – akt koronacji, Jan II Kazimierz Waza, królem Polski (do abdykacji 16 września 1668 roku).
26 stycznia 1699 – pokój w Karłowicach i koniec wojen polsko – tureckich.
17 stycznia 1774 – akt koronacji, August III Saski, królem Polski (do 5 października 1763 roku).
21 stycznia 1793 – rewolucja francuska: egzekucja króla Francji Ludwika XVI Burbona i początek Republiki.
23 stycznia 1793 – Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski: Austria nie wzięła udziału w rozbiorze (domagała się jednak w zamian Bawarii w Niemczech).
9 stycznia 1797 – powstały Legiony Polskie we Włoszech pod rozkazami Jana Henryka Dąbrowskiego.
14-15 stycznia 1797 – I kampania włoska Bonapartego: ostateczna klęska Austriaków w bitwie pod Rivoli (ich straty to ponad 14 tys. żołnierzy).
29 stycznia 1814 – kampania francuska Napoleona i pierwsze zwycięstwo cesarza we Francji: bitwa pod Brienne i porażka wojsk rosyjsko – pruskich (straty – 3 tys. Francuzów i 4 tys. żołnierzy koalicji).
25 stycznia 1831 – detronizacja cara Mikołaja I, jako króla Polski, przez Sejm Królestwa Polskiego: 5 lutego 1831 roku rozpoczęła się wojna polsko – rosyjska (Powstanie Listopadowe).
14-15 stycznia 1863 – branka, czyli przymusowy pobór do armii carskiej w Warszawie, stał się powodem wybuchu Powstania Styczniowego (22 stycznia).
18 stycznia 1871 – w Wersalu odbyła się koronacja króla Prus Wilhelma I na cesarza Niemiec: powstała II Rzesza Niemiecka (1871-1918).
26 stycznia 1871 – Rzym, oficjalną stolicą Królestwa Włoch.
28 stycznia 1871 – wojna francusko – pruska: kapitulacja Paryża po 4-miesięcznym oblężeniu (zginęło lub zostało rannych 24 tys. Francuzów i 12 tys. Prusaków).
2 stycznia 1905 – wojna Rosji z Japonią i upadek Port Artur po 5-miesięcznym japońskim oblężeniu (zginęło lub zmarło prawie 60 tys Japończyków i 31 tys Rosjan).
22 stycznia 1905 – „krwawa niedziela” w Petersburgu (zginęło niemal 1000 cywilów): początek rewolucji w Rosji.
9 stycznia 1916 – zakończyła się największa operacja desantowa I wojny światowej pod Gallipoli. W wyniku trwających 8 miesięcy walk zginęło 44 tys. Anglików i Francuzów oraz 87 tys. żołnierzy tureckich. Bitwa przyniosła klęskę Ententy.
6 stycznia 1919 – Powstanie Wielkopolskie i bitwa o Ławicę (Poznań): zdobytych zostało aż 70 samolotów niemieckich. 9 stycznia lotnictwo powstańcze dokonało nalotu bombowego na Frankfurt nad Odrą.
3 stycznia 1925 – Benito Mussolini ogłosił się dyktatorem Włoch.
30 stycznia 1933 – Adolf Hitler, kanclerzem Niemiec.
17 stycznia 1944 – II wojna światowa we Włoszech: początek 4-miesięcznej bitwy pod Monte Cassino (zginęło ok. 20 tys. Niemców i aż 54 tys. Aliantów).
27 stycznia 1944 – przełamanie przez Armię Czerwoną trwającej 900 dni blokady Leningradu (w czasie oblężenia zginęło lub zmarło ponad 1,5 mln żołnierzy radzieckich i ludności cywilnej).
12 stycznia 1945 – początek ofensywy zimowej Armii Czerwonej na ziemiach polskich: operacja wiślańsko – odrzańska.
20 stycznia 1945 – Armia Czerwona wkroczyła do Konina. Do miasta wjechały wtedy czołgi radzieckiego 8. Zmechanizowanego Korpusu Pancernego gen. por. Iwana Driemowa.
27 stycznia 1945 – wyzwolenie niemieckiego obozu zagłady Auschwitz w Oświęcimiu: dzień ten jest obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
29 stycznia 1945 – największa katastrofa morska w historii: storpedowanie przez radziecki okręt podwodny S-13 niemieckiego statku „Wilhelm Gustloff” (Ławica Słupska na Bałtyku): zginęło ponad 6600 osób (ponad 4 razy więcej niż na „Titanicu”).
10 stycznia 1946 – pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Londynie.
1 stycznia 1959 – rewolucja kubańska Fidela Castro.
28 stycznia 1986 – katastrofa amerykańskiego wahadłowca „Challenger” z 7 astronautami na pokładzie (wszyscy zginęli).
17 stycznia 1991 – początek operacji ONZ „Pustynna Burza” przeciwko okupacji Kuwejtu przez Irak Saddama Husajna.
Co się wydarzyło
w grudniu?
18 grudnia 218 p.n.e. – II wojna punicka i klęska Rzymian w bitwie z Hannibalem nad rzeką Trebbią. Zginęło 20 tys. żołnierzy rzymskich i 5 tys. kartagińskich.
25 grudnia 800 – koronacja cesarska Karola Wielkiego.
25 grudnia 1025 – Mieszko II królem Polski.
25 grudnia 1076 – Bolesław Śmiały królem Polski.
6 grudnia 1240 – najazd mongolski na Ruś i spalenie Kijowa.
8 grudnia 1506 – koronacja królewska Zygmunta Starego: panował w Polsce aż 41 lat.
6 grudnia 1656 – potop szwedzki: ogłoszenie w Radnot aktu rozbioru Rzeczypospolitej między Szwecję, Brandenburgię, Siedmiogród, Kozaków i Litwę.
5 grudnia 1758 – wojna siedmioletnia: klęska Austriaków w bitwie z królem pruskim Fryderykiem Wielkim pod Lutynią na Śląsku (straty – 6,5 tys. żołnierzy pruskich i 10 tys. austriackich).
7 grudnia 1791 – w wieku zaledwie 35 lat zmarł Wolfgang Amadeusz Mozart.
4 grudnia 1798 – zwycięstwo wojsk francusko-polskich (7 tys. Francuzów i 3 tys. polskich legionistów) nad armią neapolitańską (40 tys. żołnierzy) pod Civita Castellana.
24 grudnia 1800 – nieudany zamach bombowy na Bonapartego w Paryżu przy użyciu tzw. machiny piekielniej: zginęły 22 osoby, a ponad 100 zostało rannych.
2 grudnia 1804 – koronacja Napoleona I Bonapartego na cesarza Francuzów (1804-1815)
2 grudnia 1805 – bitwa „trzech cesarzy” pod Austerlitz. Klęska i rozpad koalicji austriacko – rosyjskiej: straty – 9 tys. Francuzów i 28 tys. sprzymierzonych.
20 grudnia 1808 – rozpoczęło się najbardziej krwawe oblężenie wojen napoleońskich, Saragossy w Hiszpani. Do kapitulacji miasta 29 lutego 1809 roku zginęło lub zmarło aż 54 tys. Hiszpanów!
5 grudnia 1848 – likwidacja autonomii Wielkiego Księstwa Poznańskiego przez Prusy.
2 grudnia 1852 – koronacja Napoleona III Bonapartego na cesarza Francuzów (1852-1870).
11 grudnia 1862 – wojna secesyjna w USA: początek 5-dniowej bitwy pod Fredericksburgiem, gdzie zginęło lub zostało rannych ponad 13 tys. żołnierzy Unii.
17 grudnia 1903 – pierwszy lot samolotem w historii braci Wright.
2 grudnia 1914 – rozpoczęła się 10-dniowa bitwa pod Limanową, w której udział brały Legiony Polskie Józefa Piłsudskiego (straty – 12 tys. Austriaków i 30 tys. Rosjan).
6 grudnia 1917 – koniec trwającej od 20 listopada bitwy pod Cambrai, w której Anglicy po raz pierwszy użyli broni pancernej: straty to 44 tys. Anglików i 180 czołgów oraz 37 tys. Niemców.
27 grudnia 1918 – początek trwającego do 16 lutego 1919 roku powstania wielkopolskiego.
14 grudnia 1922 – Gabriel Narutowicz, prezydentem II RP (zamordowany 16 grudnia).
10 grudnia 1924 – literacka nagroda Nobla dla Władysława Reymonta za „Chłopów”.
5 grudnia 1941 – bitwa pod Moskwą: rozpoczęła się zimowa ofensywa Armii Czerwonej: choć wojska niemieckie zostały zmuszone do odwrotu nawet na 300 km od stolicy, to Rosjan zwycięstwo to drogo kosztowało; 140 tys. zabitych żołnierzy.
7 grudnia 1941 – japoński atak powietrzny na Pearl Harbor: przystąpienie USA do II wojny światowej.
8 grudnia 1941 – utworzenie przez Niemców obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie miano zamordować ponad 200 tys. ofiar.
16 grudnia 1944 – ostatnia ofensywa Hitlera w czasie II wojny światowej: bitwa zimowa o Ardeny.
2 grudnia 1956 – początek rewolucji kubańskiej Fidela Castro.
13 grudnia 1981 – ogłoszenie stanu wojennego w Polsce.
8 grudnia 1991 – oficjalna data rozwiązania Związku Radzieckiego.
10 grudnia 1996 – literacka nagroda Nobla dla Wisławy Szymborskiej.
Co się wydarzyło
w listopadzie?
1 listopada 82 p.n.e. – pierwsza wojna domowa w Republice Rzymskiej (Sulla vs. Mariusz): bitwa pod Bramą Kolińską w Rzymie (zginąć miało prawie 50 tys. Rzymian, a kolejnych 10 tys. zabito już po bitwie).
19 listopada 1190 – powstanie Zakonu Krzyżackiego w Jerozolimie (obecna stolica – Wiedeń).
5 listopada 1370 – śmierć króla Kazimierza Wielkiego i koniec dynastii Piastów w Polsce.
10 listopada 1444 – śmierć króla Polski Władysława Warneńczyka w bitwie z Turkami pod Warną: zginęło wtedy
5 tys. muzułmanów i 7 tys. chrześcijan.
16 listopada 1632 – wojna trzydziestoletnia: jedna z największych bitew tego konfliktu, pod Lützen w Saksonii: zarówno katolicy, jak i protestanci stracili po 6 tys. żolnierzy.
11 listopada 1673 – druga bitwa pod Chocimiem: hetman Jan Sobieski rozbił armię turecką Husejna Paszy (zginęło ok. 20 tys. Turków).
3 listopada 1771 – konfederacja barska w Polsce: próba porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
4 listopada 1794 – insurekcja kościuszkowska: rzeź Pragi przez wojska rosyjskie (zamordowano ok. 12 tys. cywilów).
9 listopada 1799 – zamach stanu Bonapartego we Francji i początek konsulatu: początek rządów napoleońskich.
6 listopada 1806 – początek powstania wielkopolskiego przeciwko pruskiemu zaborcy; jako odpowiedź na wkroczenie armii napoleońskiej na ziemie polskie.
29 listopada 1812 – zakończyła się 4-dniowa bitwa nad Berezyną, stanowiąca finał odwrotu Napoleona z Rosji. Zginęło ok. 25 tys. żołnierzy Wielkiej Armii i 15 tys. rosyjskich.
20 listopada 1815 – II pokój paryski i koniec epoki wojen napoleońskich.
8 listopada 1914 – zakończyła się trwająca od 28 września wielka bitwa pod Warszawą, przyniosła klęskę wojsk niemiecko – austriackich: poniesione straty to 65 tys. Rosjan oraz 140 tys. żołnierzy Państw Centralnych.
7 listopada 1917 – początek rewolucji bolszewickiej w Rosji.
1 listopada 1918 – powstanie Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP)
11 listopada 1918 – koniec I wojny światowej; odzyskanie niepodległości przez Polskę.
16 listopada 1938 – zakończyła się największa bitwa hiszpańskiej wojny domowej nad rzeką Ebro (od 26 lipca): zginęło ok. 20 tys. republikanów i 10 tys. nacjonalistów.
4 listopada 1942 – punkt zwrotny wojny w Afryce Północnej: klęska wojsk „Osi” w II bitwie pod El Alamein (straty w zabitych i rannych – 14 tys. Anglików oraz 20 tys. Niemców i Włochów; do tego ogółem 1 tys. rozbitych czołgów obu stron).
22 listopada 1942 – Armia Czerwona zamknęła „kocioł” pod Stalingradem: okrążonych zostało ok. 260 tys. żołnierzy niemieckich (walki trwały do 2 lutego 1943).
4 listopada 1956 – interwencja wojskowa Moskwy na Węgrzech w celu obalenia antykomunistycznej rewolucji.
4 listopada 1956 – interwencja wojskowa Anglii i Francji przeciwko Egiptowi w strefie Kanału Sueskiego (wojna sueska).
9 listopada 1989 – rozpoczęła się rozbiórka Muru Berlińskiego.
20 listopada 1989 – uchwalenie Konwencji Praw Dziecka przez ONZ.
Co się wydarzyło
w październiku?
1 października 331 p.n.e. – inwazja Aleksandra Wielkiego na Persję: bitwa pod Gaugamelą (straty Persów miały wynieść aż 40 tys. żołnierzy).
6 października 105 p.n.e. – klęska wojsk rzymskich w bitwie z Germanami pod Arausio: zginęło 40 tys. Rzymian
i 15 tys. barbarzyńców.
19 października 202 p.n.e. – koniec II wojny punickiej: klęska Hannibala w bitwie z Rzymianami pod Zamą (zginęło ok. 25 tys. Kartagińczyków i tylko 5 tys. Rzymian).
9 października 1000 – dotarcie do Ameryki Północnej (dzisiejsza Kanada) Leifa Erikssona Wikinga.
28 października 1237 – założenie miasta Berlina, stolicy Marchii Brandenburskiej.
16 października 1384 – Jadwiga Andegaweńska, królem Polski.
11 października 1492 – dotarcie Krzysztofa Kolumba do Bahamów: oficjalna data odkrycia Ameryki.
31 października 1517 – ogłoszenie „95 tez” przez Marcina Lutra: początek reformacji w Niemczech.
7 października 1571 – klęska Turków w bitwie morskiej z flotą chrześcijańską pod Lepanto (straty tureckie to 16 tys. marynarzy i 300 galer wojennych).
5 października 1582 – papież Grzegorz XII wprowadził kalendarz gregoriański, obowiązujący w krajach katolickich.
14 października 1773 – Sejm rozbiorowy w Warszawie powołał Komisję Edukacji Narodowej: pierwsze ministerstwo edukacji w Europie.
8 października 1777 – wojna o niepodległość USA: klęska Anglików w bitwie pod Saratogą (straty angielskie –
8 tys. żołnierzy).
10 października 1794 – klęska Tadeusza Kościuszki w bitwie z Rosjanami pod Maciejowicami (straty – 4 tys. żołnierzy polskich i 2,5 tys. rosyjskich).
14 października 1806 – kampania napoleońska w Prusach: klęski Prusaków w bitwach pod Jeną (straty – 25 tys. żołnierzy) i Auerstedt (straty – 15 tysięcy).
19 października 1813 – zakończyła się 4-dniowa „bitwa narodów” pod Lipskiem: klęska Napoleona i śmierć ks. Józefa Poniatowskiego (straty – 70 tys. żołnierzy sprzymierzonych i 60 tysięcy napoleońskich).
2 października 1939 – kampania wrześniowa w Polsce: kapitulacja Helu.
5 października 1939 – kampania wrześniowa w Polsce: ostatnia bitwa z Niemcami pod Kockiem.
3 października 1942 – Niemcy z poligonu w Peenemünde na wyspie Uznam wystrzelili pierwszą rakietę typu V-2, która jako pierwsza przekroczyła umowną granicę kosmosu.
Co się wydarzyło we wrześniu?
12 września 490 p.n.e. – wojska Aten pokonały armię perską w bitwie pod Maratonem. Zginąć miało ok. 4 tys. Persów i podobno tylko 200 Ateńczyków.
2 września 31 p.n.e. – rzymska wojna domowa; bitwa morska pod Akcjum (zginęło w tej bratobójczej batalii prawie 8 tys. Rzymian) i objęcie władzy w Rzymie przez Oktawiana Augusta.
4 września 476 – detronizacja ostatniego cesarza Rzymu Romulusa Augustulusa: koniec starożytności.
23 września 1331 – nierozstrzygnięta potyczka polsko – krzyżacka pod Koninem. Na czele wojsk polskich stał sam król Władysław Łokietek. Miasto i gród w Koninie zostały spalone. 4 dni później doszło do walnej bitwy pod Płowcami.
2 września 1621 – początek bitwy polsko – tureckiej pod Chocimiem (do 9.10): straty to 15 tysięcy po stronie polskiej i ponad 40 tys. po stronie tureckiej.
12 września 1683 – wojska polsko-niemieckie pokonały Turków pod murami oblężonego Wiednia. W samej bitwie zginęło 4 tys. żołnierzy sprzymierzonych i 10 tys. Turków.
3 września 1791 – rewolucja francuska: uchwalenie Konstytucji.
6 września 1794 – insurekcja kościuszkowska: koniec trwającego od 13.07 lipca, oblężenia Warszawy przez Prusaków.
5 września 1812 – inwazja Napoleona na Rosję: bitwa pod Borodino trwająca do 7.09 (straty to ok. 40 tys. żołnierzy napoleońskich i prawie 60 tysięcy Rosjan).
2 września 1870 – klęska i pruska niewola cesarza Francuzów Napoleona III Bonapartego pod Sedanem; zjednoczenie Niemiec.
5 września 1914 – I wojna światowa na Zachodzie i inwazja niemiecka na Francję: początek 5-dniowej bitwy nad Marną (straty w zabitych: 80 tys. Francuzów i 70 tys. Niemców).
1 września 1939 – agresja III Rzeszy na Polskę i początek II wojny światowej.
17 września 1939 – agresja ZSRR na Polskę i Dzień Sybiraka w Polsce.
3 września 1941 – pierwsze użycie Cyklonu B w niemieckim obozie zagłady w Auschwitz.
3 września 1943 – inwazja aliancka na Włochy, które podpisują zawieszenie broni.